Deyimler, hem anlamları hem de mizahi yönleriyle söz varlığımızın vazgeçilmez unsurlarının başında gelir.

 Zamanında ve yerinde söylediğimiz bir deyimle meramımızı kısa yoldan anlatmış ve taşı gediğine koymuş oluruz. Zira sözün kısası makbuldür. Eğer bir mevzuda sözü uzatırsak muhatabımızın kısa kes, Aydın havası olsun ikazıyla karşılaşabiliriz. Ayrıca çok söz yalansız olmaz diyen atalarımızın veciz uyarısı da konunun başka bir cihetine dikkat çekmektedir.

Başta da ifade ettiğim gibi deyimlerimiz uçsuz bucaksız bir umman... Bu yazımda deyimlerimizdeki yerleşim yeri isimlerine değinmek istiyorum. İmparatorluk bakiyesi olan cennet vatanımızdaki yerleşim yerlerine aşinayız fakat hâlihazırda sınırlarımız dışında kalmış yerlerin de içinde geçtiği deyimlerimiz mevcuttur. Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak deyimini günlük hayatta çok sık kullanırız. Pirinç deyince aklımıza Osmancık geliyor ancak deyimde Çorum’un Osmancık ilçesi yerine Dimyat kullanılmış. Peki, Dimyat nerededir? Vakti zamanında pirinciyle meşhur olan Dimyat, Mısır’da bir liman şehridir. Günümüzde ne Dimyat’a giden ne de meraklıları dışında Dimyat’ın yerini bilen var. Buna rağmen Ahmet Kutsi Tecer’den ilhamla gezmesek de görmesek de / Dimyat bizim şehrimizdir, diyorum.  Dimyat’ın pirincini yiyemesek de bir mala sahip olmak için aşırı hırs gösterip elinde avucunda ne varsa kaybeden insanlar için bu deyimi kullanmaya devam edeceğiz.

Hayat bize eninde sonunda Hanya’yı Konya’yı öğretiyor. Bu cümlede geçen deyimdeki iki yer isminden birini bilmeyen yoktur. Peki, Hanya için ne diyeceğiz. Muhtemelen Konya ile kafiyeli olsun diye seçilmiş olan Hanya ne tarafa düşer? Bunu öğrenmek için bugünlerde “Bir gece ansızın gelebiliriz.” uyarısına muhatap olan Yunanistan’ın Girit adasına uğramamız gerekecek.

İmparatorluk devrinde en ürkütücü sürgün yerlerinden biri olan Fizan, insanlarımızı o kadar korkutmuş olacak ki Fizan’a sürmek deyimi hâlâ kullanılıyor. Hâlihazırda Libya sınırları içerisinde yer alan Fizan bazen de Fizan’a bile giderim örneğinde olduğu gibi fedakârlık izharı amacıyla da dile getiriliyor. Tabii ki gerçekten Fizan’a gidince iç karışıklıkların yaşandığı bölgede ne ile karşılaşacağımızı hiçbirimiz bilmiyoruz.

Deyimlerimizdeki yer isimlerine dair örnekleri çoğaltmak mümkün. Lâkin sözü uzatmamak gerek. Konuyu güzel şehrimizin adının geçtiği akıl yok başta, ne gezersin Maraş’ta tabiriyle noktalamak istiyorum.